14 listopada 2019 – 5 stycznia 2020
Wernisaż: 14 listopada 2019, godzina 18.00
Muzeum Narodowe w Szczecinie - Muzeum Historii Szczecina, ul. Księcia Mściwoja II 8
Wystawa czasowa: "Joanna Borkowska. W świecie powolnego malarstwa"
Kurator: Raphael Rubinstein
Muzeum Narodowe w Szczecinie–Muzeum Sztuki Współczesnej, ul. Staromłyńska 1
_________________________________________
Mimo wielokrotnie ogłaszanej śmierci malarstwa medium to nie tylko przetrwało, ale wręcz rozkwitło – a przynajmniej takie wrażenie można odnieść, kiedy spojrzymy na niezliczone wystawy poświęcone malarstwu oraz astronomiczne ceny, za jakie zostały sprzedane niektóre płótna w ostatnich latach. Zainteresowanie, którym nadal cieszy się to wielowiekowe medium, można tłumaczyć na wiele sposobów, od nieustającej nostalgii za unikalnymi, ręcznie wykonanymi dziełami, po teorie fetyszyzmu towarowego. Choć w tych socjologicznych wyjaśnieniach bez wątpienia tkwi ziarno prawdy, oczywiste wydaje się, że utrzymująca się popularność malarstwa wynika z głębokiej potrzeby doznań, jakie może zaoferować jedynie ten rodzaj sztuki. Od czasów prehistorycznych, od momentu powstania malowideł ściennych w Lascaux i Chauvet, ludzkość pociągały przestrzenie wypełnione żywymi kolorami. Jest to oznaka nie tylko głodu obrazów, ale również fascynacji barwnymi powierzchniami.
Na swoich świetlistych, abstrakcyjnych płótnach o subtelnej teksturze Joanna Borkowska nawiązuje do tego wiekowego zjawiska, jednocześnie manifestując swój wkład w odnowę współczesnego malarstwa. Patrzenie na jeden z obrazów Borkowskiej, w którym żaden z elementów kompozycji nie dominuje nad innym, jest pochłaniającym doświadczeniem. Nawiązując do techniki malarskiej all-over painting, której prekursorami byli Jackson Pollock i Barnett Newman, Borkowska tworzy od krawędzi do krawędzi strukturalne obrazy, opierające się na malarstwie barwnych płaszczyzn. W swojej pracy wykorzystuje fizyczne właściwości materiałów, odkrywając poetyckie powiązania pomiędzy zdarzeniami w jej twórczości a większymi układami obserwowanymi we wszechświecie. Szczegóły dostrzegalne w jej obrazach dzięki uważnej obserwacji przywołują na myśl zjawiska ze świata przyrody, takie jak systemy rzeczne oraz układy nerwów liści, rozgwieżdżone nocne niebo czy też wzory pozostawione na piasku przez falę przypływu. Ten fraktalny aspekt mikro i makro jej dzieł ma zarazem sens fenomenologiczny oraz metafizyczny.
Można doświadczyć go jedynie dzięki cierpliwej, wytrwałej analizie. Warto podkreślić, że obrazy Borkowskiej stanowią przeciwieństwo obsesji na punkcie szybkości, jaka cechuje znaczną część modernistycznego dorobku, czego początków można doszukiwać się w 1909 r., kiedy to Filippo Tommaso Marinetti, impresario włoskiego futuryzmu, oznajmił: „Oświadczamy, że wspaniałość świata wzbogaciła się o nowe piękno: piękno szybkości!” W obecnej kulturze zaawansowanych technologii każda chwila naszego życia przesiąknięta jest obsesją na punkcie szybkości. Obrazy Borkowskiej, będące wręcz antytezą strumienia obrazów z Instagrama, zachęcają nas do wyhamowania tempa wizualnego doświadczania świata. Tym samym wpisują się w rozwijający się ruch Slow Art, zaakcentowany w takich książkach, jak Pochwała powolności. Jak zwolnić tempo i cieszyć się życiem (2004) Carla Honorégo oraz Slow Art: the Experience of Looking, Sacred Images to James Turrell (2017) Ardena Reeda. W eseju pod tytułem Slow Art in an Age of Speed, opublikowanym niedawno w magazynie „Tate Etc”, Jonathan P. Watts przytoczył wyniki badania z 2017 r., w którym wykazano, że widzowie Instytutu Sztuki w Chicago poświęcają średnio 28,63 sekundy na kontakt z dziełem sztuki. Wyczulona na świat przyrody i historię abstrakcji Borkowska przeciwstawia się tego rodzaju przelotnym wizualnym doznaniom, tworząc „powolne” obrazy przeznaczone do dłuższej kontemplacji – czegoś, co zawsze było nam potrzebne, obecnie być może bardziej niż kiedykolwiek wcześniej.
Raphael Rubinstein
Joanna Borkowska. W świecie powolnego malarstwa
_________________________________________
Joanna Borkowska ‒ malarka abstrakcyjna urodzona w Polsce, mieszka i pracuje w Warszawie i Nowym Jorku. Studiowała nauki polityczne na Uniwersytecie Jagiellońskim, Uniwersytecie Oksfordzkim i Uniwersytecie Paul Valéry w Montpellier. Tytuł doktora otrzymała w 2004 r. na UJ, gdzie w latach 2001–2007 wykładała m.in. historię myśli politycznej i stosunki międzynarodowe. Jej specjalizacją były ruchy dysydenckie, co zaowocowało wydaniem w 2006 r. książki Kataryzm. Spór o dualizm średniowieczny. Jesienią 2007 r. zrezygnowała z pracy naukowej i całkowicie poświęciła się malarstwu. Po debiucie w 2009 r. wystawą indywidualną w Muzeum Narodowym w Szczecinie jej prace były wystawiane we Włoszech, Monako, Szwajcarii, Hiszpanii, Stanach Zjednoczonych oraz w Polsce. Brała udział w rezydencjach artystycznych: Matadero Madrid – Centrum Sztuki Współczesnej, Art Omi w Ghent w Stanie Nowy Jork oraz Residency Unlimited w Nowym Jorku.
Raphael Rubinstein ‒ nowojorski poeta, pisarz i krytyk sztuki, jest autorem wielu książek, m.in. Polychrome Profusion: Selected Art Criticism 1990‒2002 (Hard Press Editions), The Afterglow of Minor Pop Masterpieces (Make Now) oraz The Miraculous (Paper Monument). Pod jego redakcją ukazała się antologia Critical Mess: Art Critics State of their Practice (Hard Press Editions). Od 1997 r. do 2007 r. był starszym redaktorem czasopisma „Art in America”, z którym nadal współpracuje. Obecnie jest profesorem studiów krytycznych na University of Houston School of Art. W 2002 r. rząd francuski nadał mu tytuł Kawalera Orderu Sztuki i Literatury. W 2010 r. jego blog The Silo wygrał Creative Capital / Warhol Foundation Arts Writers Grant, a w 2014 r. blog otrzymał nagrodę Best Blog Award of Excellence od Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Sztuki.
Warto zobaczyć