Przelewice to duża wieś położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie pyrzyckim, w gminie Przelewice. Miejscowość jest siedzibą gminy Przelewice. Jest to wieś zabudowana w kształcie owalnicy. Miejscowość umiejscowiona jest 5 km na południe od Jeziora Płoń. Rozciąga się na terenie dwóch krain geograficznych: Równiny Pyrzycko-Stargardzkiej i Pojezierza Myśliborskiego.
Odległość z Przelewic do siedziby powiatu Pyrzyc wynosi 15 km, do Szczecina 59 km, do Gorzowa Wielkopolskiego 50 km, do Stargardu Szczecińskiego 35 km, do Choszczna 32 km, do Suchania 40 km.
Wieś położona jest przy drodze lokalnej z Barlinka do Pyrzyc. Najbliższy przystanek kolejowy znajduje się w Myśliborzu. Transport lokalny zapewniają lokalni przewoźnicy bus. Wybierając się do Przelewic można również wybrać PKS. Zapewnia on jednak połączenia regionalne, głównie ze Barlinkiem, Myśliborzem, Stargardem Szczecińskim oraz Szczecinem.
Badania archeologiczne wskazują, iż tereny dzisiejszych Przelewic były zamieszkane już w okresie epoki żelaza. Ludność, która wówczas zasiedliła okolice wsi należała do plemion germańskich. Później osiedlili się tutaj także przedstawiciele plemienia Wenedów.
Nazwa wsi Przelewice (Prillwitz) pochodzi właśnie z języka Wenedów. Może być tłumaczona, jako "wieś potomków Prilby". Można też wywieść tę nazwę od słowiańskiego słowa lubiany. Byłoby, to więc dla Wenedów "bardzo lubiane" miejsce zamieszkania. Co można by uzasadnić żyzną ziemią i obfitością ryb w wodach.
W XIII w. na ziemie te przybyli niemieccy osadnicy. Przelewice z tego okresu to owalnica ciągnąca się z północnego zachodu na południowy wschód. Gospodarstwa i budynki rozmieszczone były wokół wolnego placu w środku wsi. W miejscu tym wybudowano kościół. Następnie wieś stała lennem niemieckiej rodziny von Schack. Pomorze i same Przelewice bardzo ucierpiały podczas wojny trzydziestoletniej. Z 18 chłopów zamieszkując wieś przed wojną, pozostało 10, ale na zrujnowanych gospodarkach. Na początku XVIII w. ich liczba wzrosła do 15, ale posiadali oni dużo mniejsze gospodarstwa, niż dawniej. Otto Friedrich Ludwig von Schack w roku 1799 musiał sprzedać Przelewice. Tak skończyły się trzechsetletnie rządy rodu von Schack w Przelewicach. Nowy właściciel August Heinrich Borgstede zmienił majątek przelewicki w bardzo, jak na tamte czasy, postępowe przedsiębiorstwo (zniósł trójpolówkę, uwolnił chłopów z poddaństwa, wprowadził robotników dniówkowych oraz jako pierwszy na Pomorzu założył hodowlę owiec merynosów). Ponadto wybudował mleczarnię i szkołę oraz przebudował gospodarstwo, tj. wybudował pałac oraz założył park w modnym wówczas stylu angielskim. Istniejące obecnie resztki alei lipowej pochodzą z tego czasu. Pałac został wybudowany najprawdopodobniej w latach 1804/05 według planów berlińskiego architekta Heinricha Gentza. Zwiedzając budynek warto zwrócić uwagę na płaskorzeźbę umieszczoną nad wejściem do pałacu. Przedstawiona jest na niej bogini Ziemi Ceres. Stoi przy ołtarzu z wiązką zboża i sierpem w dłoni. Towarzyszy jej pasterz wsparty na pasterskiej lasce i z baranem u boku. Zaangażowanym przy budowie i zakładaniu parku rzemieślnikom i ogrodnikom Borgstede wystawił w swoim parku pomnik. Kamień ten do dziś znajduje się na terenie parku. Nie ma już jednak płyty z nazwiskami. W roku 1821 Borgstede sprzedał Przelewice księciu Augustowi Pruskiemu (bratankowi króla Fryderyka Wilhelma II) za 256 000 talarów. Krótko później zmarł na apopleksję 7 lipca 1824 r. w Stargardzie Szczecińskim.
To właśnie Borgstede stał się założycielem Ogrodu Dendrologicznego w Przelewicach. Późniejsze dzieje Ogrodu wiążą się z historią wielkiej miłości księcia Augusta Pruskiego do Augusty Arend (od 1825 r. nosiła tytuł szlachecki jako Augusta von Prillwitz), córki berlińskiego kupca, z którą miał siedmioro dzieci. Przelewicki pałac liczył wówczas 29 pokoi, 12 na parterze i 17 na piętrze. Kuchnia i mieszkania służby znajdowały się w piwnicach. Wszystkie pomieszczenia były wymalowane w pastelowych odcieniach zieleni, żółci, oranżu, błękitu, szarości, brązu i fioletu z dopasowanymi obramowaniami. Na prawo od owalnego holu z widokiem na dziedziniec znajdowały się gabinety i pokoje przyjęć księcia wyposażone w biurka, stoliki, duże stoły z krzesłami do rozmów, fotele, dekoracyjne lustro i wielki zegar. Po stronie przeciwnej do ogrodu znajdowała się sypialnia z alkową, szafą i łazienką. Obok był salon z sofą, stolikiem do herbaty, biurkiem, komodą i lustrem. Te pomieszczenia łączyły się z salą, której duże przeszklone drzwi prowadziły na taras i dalej do parku. Reprezentacyjny charakter nadawały temu pomieszczeniu stół jadalny, dwa stoliki do gier, kominek i antyczne wazy na postumentach. We wschodnim krańcu znajdowała się klatka schodowa z bocznym wejściem dla służby. Tu w jednym kącie ustawiono też krzesło. Zachodnie skrzydło budynku zajmowała duża sala z siedmioma oknami. Jej wyposażenie stanowił ogromny stół, przy którym miejsce mogło zająć wiele osób. Od strony dziedzińca do sali przylegał pokój, w którym stały szafy z bielizną stołową, sztućcami, szkłem, lichtarzami, wiaderkami do lodu i innymi rzeczami. Obecnie obiekt pełni funkcję hotelu i restauracji.
Również Park Borgsteda został wówczas częściowo zmieniony. Ze swobodnie ukształtowanego ogrodu angielskiego został przekształcony w uporządkowane założenie z centralnym punktem. Wzdłuż wschodniej ulicy wiejskiej postawiono mur odgraniczający park. Do 1945 r. istniał jeszcze wbudowany w murze pawilon, nazywany herbaciarnią pani von Prillwitz.
Dobra przelewickie zostały przekazane w 1843 r., zgodnie z testamentem księcia, najstarszemu synowi Augusta z nieformalnego związku z Augustą Arend, Ferdynandowi (1825–1849). Majątek przelewicki pozostał w rękach rodziny von Prillwitz do roku 1876. W 1898 r. Przelewice otrzymały własne połączenie kolejowe. Później majątek sprzedano Casparowi Lachmannowi, berlińskiemu radcy miejskiemu i przemysłowcowi. W rękach tej rodziny majątek pozostał do 1922 r. Na przełomie lat 1930/1931 zbudowano nawet w Przelewicach budynek dworcowy z dwoma mieszkaniami i budynkami przyległymi. W latach 30. XX w. udało się też wybudować sklep kupca Dummela.
Ostatnim właścicielem Przelewic był Conrad von Borsig (1873–1945), członek Niemieckiego Towarzystwa Dendrologicznego. Zainteresował się majątkiem głównie z uwagi na park. Już jego dziadek słynął ze swoich botanicznych zainteresowań. W tym okresie (w roku 1923) postawiono przy wjeździe do majątku pomnik ku czci poległych podczas I wojny światowej mieszkańców Przelewic. Tablica z nazwiskami ofiar wojny 1870/1871 znajdowała się do roku 1945 w kościele. Park został w 1933 r. jeszcze raz przebudowany przez architekta krajobrazu Heydenreicha ze znanej firmy Spaht z Berlina. Prace zakończono w roku 1938. Celem przebudowy było wyodrębnienie różnych wnętrz ogrodowych jak np.: ogrodu skalnego, wrzosowiska, polany, wąwozu i źródliska. Powstały w ten sposób Ogród Dendrologiczny miał mieć naturalny charakter. Z tego powodu do założenia włączano typowe dla krajobrazu pomorskiego rośliny. Wtedy park otrzymał formę, którą zachował do dziś.
Obecnie Ogród Dendrologiczny w Przelewicach (jest parkiem zabytkowym) stał się niewątpliwą atrakcją gminy. W czasach powojennych opiekę naukową i merytoryczną nad Ogrodem sprawowali m.in. prof. dr Konstanty Stecki, prof. dr Stefan Kownas oraz dr hab. Henryk Chylarecki. Od 1993 r. park przelewicki stanowi własność Gminy Przelewice, która w latach 2004 – 2006 odbudowała pałac w ramach środków PHARE CBC Współpracy Przygranicznej Polska-Niemcy i utworzyła w nim ośrodek naukowo-badawczy – Botaniczne Centrum Badawczo-Wdrożeniowe. Wyposażone w nowoczesne laboratoria, sale konferencyjne i część hotelowo-gastronomiczną. Centrum stanowi bazę do prowadzenia prac badawczych. W ten sposób na Pomorzu Zachodnim powstała placówka, której walory zostały skrupulatnie wykorzystane przy tworzeniu nowych struktur edukacyjnych i badawczych. Przelewickie Arboretum to nie tylko kolekcja drzew i krzewów, to ośrodek, który służy przede wszystkim badaniom oraz edukacji, a także rekreacji i wypoczynkowi.
W Ogrodzie Dendrologicznym znajduje się Mauzoleum (obecnie w stanie zachowanej ruiny), w którym złożono trumnę von Prillwitz, która zmarła w 1834 r. w swoim berlińskim mieszkaniu przy Leipziger Strasse. Pochowana została w przelewickim parku w mauzoleum, którego wnętrze zaprojektował słynny architekt Schinkel. Ponieważ Schinkel zatroszczył się nawet o detale takie jak umieszczenie herbu i inskrypcji nad drzwiami, można przypuszczać, że spod jego ręki wyszedł projekt całego mauzoleum. Szczególnie, że już wcześniej służył księciu Augustowi Pruskiemu radą w sprawach sztuki. Trumny pani von Prillwitz i jej trojga wcześnie zmarłych dzieci stały przed ołtarzem nakrytym czarną marmurową płytą. Mauzoleum dotrwało nienaruszone do 1945 r. Później uległo zniszczeniu. Trumny usunięto i nie wiadomo, gdzie się znajdują.
Spacerując w pobliżu Ogrodu zobaczyć można zabudowania folwarku i zabytkowy dwór, który wzniesiony został na początku XIX w. Teren folwarku wykorzystywany jest do organizacji imprez kulturalno-rozrywkowych, w tym jarmarków, festynów i dożynek dla mieszkańców gminy i okolic. W skład zabudowy folwarcznej wchodzi m.in. oficyna. W czasie funkcjonowania w majątku PGR mieściły się w niej biura i mieszkania służbowe. Obecnie zajmują ją biura firmy „ROLMIX” i mieszkania służbowe oraz siedziba Rady Sołeckiej, Fundacji ”Live art” i Grupy Wsparcia. Do zabudowań folwarcznych należała także stodoła (1911). Po II wojnie światowej przebudowana na chlewnię a następnie na mieszalnię pasz. Od 1996 r. magazyn i garaż. W przyszłości ma stać się halą targową. Szersze plany mają być również zrealizowane w stosunku do stajni wyjazdowej z wozownią (1910). Po II wojnie umieszczone były w niej jałownik a następnie chlewnia. Po 1990 r.- rozmieszczono w niej magazyny. Z kolei obora (1912) użytkowana była zgodnie z przeznaczeniem do 1999 r. Później przeszła pod zarząd Muzeum Historii Rolnictwa Pomorza Zachodniego. Natomiast spichlerz (1912) od chwili budowy nieprzerwanie służył do magazynowania zbóż na cele spożywcze oraz materiału siewnego. Wśród zabudowań folwarcznych znajdowała się również gorzelnia (1912). Pierwsza gorzelnia w tym miejscu powstała w I połowie XIX w. Produkcja spirytusu prowadzona była w czasach powojennych jak i obecnie. Po II wojnie światowej kolejno kuźnia ze stolarnią, garaż i wylęgarnia kurcząt znajdowały się w budynku kuźni. Później przebudowana na biura Ogrodu Dendrologicznego, a następnie na Centrum Edukacji Przyrodniczej. W części mieści się schronisko młodzieżowe. Mleczarnia (1820) użytkowana była zgodnie ze swoim przeznaczeniem do 1945 r. W czasach funkcjonowania PGR budynek wykorzystywano jako magazyn. Z kolei stodoła (1910) w 1997 r. w znacznym stopniu spłonęła. W roku 2006 odbudowana została jako oranżeria.
Ważnym punktem na mapie turystycznej regionu jest przelewicki kościół pw. Matki Boskiej Królowej Polski. To piękna kamienna budowla. Mogła powstać już przed rokiem 1300. Kościół wzniesiony został ze starannie ociosanych kamieni polnych z wieżą drewnianą z XVIII/XIX w. W późnym średniowieczu kościół został wymalowany. Z wszystkich scen zachowała się do 1945 roku tylko pieta, Maria z ciałem Chrystusa, którą odsłonięto podczas renowacji. Z pierwszej połowy XVIII w. pochodzi również barokowa ambona.
Dodatkowo świetnym miejscem do organizowania wieczorów poezji czy innych wydarzeń kulturalnych jest oddane do użytku w maju 2012 r. Gminne Centrum Kultury w Przelewicach. Instytucja oferuje różnorodne formy edukacji kulturalnej i wychowania poprzez sztukę, prowadzenie zajęć artystycznych dla dzieci, młodzieży i dorosłych, tworzenie i upowszechnianie scenicznych programów artystycznych. GCK jest miejscem działalności różnych amatorskich zespołów artystycznych (w tym zespół folklorystyczny „Jutrzenka”), kół i klubów zainteresowań, sekcji i zespołów. Natomiast za spotkania z autorami, konkursy recytatorskie itp. odpowiedzialna jest Gminna Biblioteka Publiczna w Przelewicach. Warta odwiedzenia jest także sala sportowa przy Gimnazjum im. OZP w Przelewicach. Można tu rozwijać swoje zainteresowania sportowe w różnych dyscyplinach sportowych, a także poprawiać kondycję na siłowni i w sali ćwiczeń korekcyjnych.
Osoby chcące zorganizować sobie wędrówki po regionie mogą wybrać jeden ze szlaków turystycznych prowadzących przez wieś. Należy do nich czerwony Szlak Berlinecki (długość 49 km). Prowadzi on z Przelewic do Topolinek, Laskowa, Równego, Niepołcka, Żydowa i Młyna Papiernia, a także Barlinka, Krzynki oraz Leśnictw: Okno i Moczydło. Inną trasą jaką mogą sobie obrać przybywający do Przelewic turyści to niebieski Szlak „Zachodni” (długości 39 km). Wiedzie on z Berlinka do Przelewic. Szlak po opuszczeniu Barlinecko–Gorzowskiego Parku Krajobrazowego wprowadza turystów na trasę o niewielkim pofałdowaniu, a wiedzie przez miejscowości (w tym m.in. Przelewice) położone nad jeziorami polodowcowymi z przeszłością historyczną. Kolejnym szlakiem jest również czerwony Szlak Turystyczny z Przelewic do Pyrzyc. Trasa jest w zasadzie dość krótka (14 km), jednakże bogata w krajobrazy, uroczyska oraz leśne ostępy. Niezwykle ciekawie zapowiada się również niebieski Szlak „Dolina rzeki Płoni”. Trasa liczy 45 km długości i wiedzie przez gminę Pyrzyce i Przelewice. Wśród mijanych miejscowości znajdują się Brzesko, Kosin, Kluki, Oćwieka, Lubiatowo, Żuków, Karsko, a następnie Przywodzie, Warszyn, Gardziec, Płońsko, Rosiny, Kłodzino oraz Przelewice.
Również fani kajakarstwa będą usatysfakcjonowani pobytem we wsi. Źródła Płoni znajdują się obok Barlinka, na terenie Parku Kulturalno-Krajobrazowego. W tym miejscu zaczyna się szlak wodny „Dolina Płoni”. Rzeka na Równinie Pyrzycko-Stargardzkiej przepływa przez jezioro Płoń, a następnie przez południową część jeziora Miedwie i małe jezioro Żelewko. Dalej pokonuje Puszczę Bukową i Równinę Goleniowską. Jest rzeką czystą, łatwo w jej przezroczystych wodach zobaczyć pływające ryby. Uchodzi do jeziora Dąbie w Szczecinie-Dąbiu. Do kajakarstwa nadaje się 65 km rzeki Płoni od Niepołcka. Na trasie spływu nie ma zbyt wiele miejsc do biwakowania, szczególnie dla większych grup. Charakter rzeki nie pozwala też na organizację zbyt dużych spływów. W górnym biegu trzeba zachować ostrożność ze względu na pozostałości młynów. Na przepłynięcie całości należy przeznaczyć sześć dni (bardziej wprawni mogą ten sam dystans pokonać w trzy). Oprócz Morzyczyna i Wierzchlądu nad rzeką nie ma żadnej bazy dla turystów wodnych. Płynąc Płonią należy się zatrzymać w Kołbaczu i obejrzeć zabytkowe budowle cystersów. Szczególnie godny polecenia jest odcinek „miejski” rzeki, mieszczący się całkowicie w granicach administracyjnych Szczecina (od mostu w Jezierzycach do jazu młyna w Dąbiu).
W 2011 r. dokonano również wytyczenia przelewickich szlaków Nordic Walking, zwiększając tym samym walory turystyczne wsi. Powstały trzy trasy: 1 trasa (o charakterze pętli) w Ogrodzie Dendrologicznym (długości 3,7 km), 2 trasa (wahadłowa) „Strzała”, która rozpoczyna się w Przelewicach (przy parkingu Ogrodu Dendrologicznego) a kończy w Kłodzino (długości 2,6 km) oraz 3 trasa (wahadłowa) z Przelewic (przy parkingu Ogrodu Dendrologicznego) do Kluk zwana „Polne krajobrazy” (długości 4,7 km).
We wsi można również skorzystać ze ścieżki tradycji pszczelarskiej. Wokół dokonano niezbędnych renowacji, modernizacji i adaptacji terenu, tak aby w dogodny sposób prezentować widzom tematykę pszczelarstwa, łącznie z pokazami pasiek, poszczególnych zakupionych uli wraz z specjalistycznym sprzętem (leziwo ze strojami, kapelusze, miodarkę, odstojnik, sito, kombinezony). Na terenie znajdują się również ławki, stoły oraz inne niezbędne sprzęty potrzebne do swobodnej rekreacji i odpoczynku. Powstała ścieżka dydaktyczna o charakterze skansenu chroni lokalne rzemiosło, jakim jest pszczelarstwo od zapomnienia. Jest godną polecenia formą spędzania czasu wolnego dla dzieci i młodzieży.
We wsi znajduje się również prywatny staw przepływowy, na którym za opłatą można wędkować. Staw ma ok. 5 ha powierzchni lustra wody, głębokość do 2 m. Na miejscu znajdują się pomosty i stanowiska dla wędkarzy, parking, miejsce do grillowania oraz biwakowania. Do zabudowań w tym najbliższego sklepu jest ok. 2 km.
Przelewice stanowią lokalne centrum edukacyjne. We wsi znajduje się gimnazjum, trzy szkoły podstawowe oraz przedszkole. Ponadto w Przelewicach funkcjonuje przychodnia zdrowia oraz apteka.
Podstawowym kierunkiem gospodarczym mieszkańców wsi Przelewice jest rolnictwo.
Baza lokalowa stoi na wystarczającym poziomie. We wsi najlepiej zatrzymać się u prywatnych właścicieli oferujących wynajmowanie turystom prywatnych kwater lub też w hotelach wchodzących w skład Ogrodu Dendrologicznego. Działa również kilka gospodarstw agroturystycznych. Również zaplecze gastronomiczne jest odpowiednie i opiera się na posiłkach serwowanych przez prywatnych gospodarzy lub w hotelowych restauracjach.
Warto zobaczyć