Szlak prowadzi przez tereny gmin: Wałcz, Tuczno, Człopa i Jastrowie (odcinek wielkopolski). Początek szlaku oznakowanego znajduje się w punkcie przełamania Wału Pomorskiego, na mapach turystycznych ukazany jest przebieg od Nadarzyc. Przebieg szlaku: Nadarzyce – most rz. Pilawa – lotnisko wojskowe – jez. Karpiowe; część oznakowana: jez. Karpiowe – jez. Dobre – Zdbice węzeł szlaków – jezioro Zdbiczno – staw Leszczyński – Przesmyk Śmierci – jez. Smolno – jez. Lubianka – most rz. Dobrzyca (zniszczony w 2012 r. – konieczne obejście) – jez. Ostrowieckie Wielkie – jez. Karasiowe – jez. Chmiel Mały – jez. Chmiel Duży – zespół warowny Cegielnia (Czapa Hitlera) – Wałcz – jez. Raduń – jez. Smolno Wielkie – jez. Smolno – jez. Sumile – Nakielno – jez. Bytyń Wielki (rezerwat) – Mączno – Zdbowo – Strzaliny (zespół warowny Wisielcza Góra) – jez. Lubiatowo – Tuczno – jez. Martia węzeł szlaków – Drawieński Park Narodowy – jez. Zdroje – jez. Jamno – most rz. Płociczna – jez. Płociczno – most rz. Płociczna - most rz. Cieszynka – jez. Dubie – leśniczówka Borowiki – Załom – jez. Załomie – jez. Kamień – Człopa. Numer w Zachodniopomorskiej Bazie Szlaków Turystycznych: P-N-ZS/ZGL/ZST-045, wg PTTK: ZP-1135-C. Oznaczony jest kolorem czerwonym.
Szlak łączy miejsca związane z walkami o Wał Pomorski z atrakcjami turystycznymi Pojezierza Wałeckiego i przyrodniczymi Drawieńskiego Parku Narodowego. W dużej części wiedzie wzdłuż niemieckich linii obronnych, w okolicach wielu jezior, przecinając szereg szlaków kajakowych, rowerowych i pieszych. Jest to długi szlak, z kilkoma trudniejszymi odcinkami poprowadzonymi ścieżkami i bezdrożami. Na całą trasę trzeba przeznaczyć 3-4 dni.
Odcinek 1: Nadarzyce – droga Zdbice-Golce węzeł szlaków. Nawierzchnia: asfalt, bruk, drogi utwardzone, drogi gruntowe.
Nadarzyce są wsią w gminie Jastrowie w woj. wielkopolskim. Na północ od niej znajdują się słynne Rozlewiska Nadarzyckie z wielkimi połaciami malowniczych wrzosów, a także tereny byłego poligonu wojsk radzieckich, stacjonujących niegdyś w Bornym Sulinowie i Kłominie. W okolicach Nadarzyc toczyły się walki wojsk niemieckich z żołnierzami I Armii Wojska Polskiego. Ich pozostałością jest jedno z najpotężniejszych umocnień Wału Pomorskiego, tzw. pozycja ryglowa. Znajdziemy tu ruiny dużego fortu, którego ściany z żelbetonu mają grubość 190-210 cm.
Wędrówkę rozpoczynamy na skrzyżowaniu obok przystanku PKS. Tutaj przebiega również niebieski szlak pieszy, prowadzący do rezerwatu Diabli Skok (11 km od Nadarzyc). Na odcinku Nadarzyce - granica województw szlak został skasowany (znaki zostały zamalowane na szaro), jednak można bez problemów wędrować nim do miejsca przełamania Wału Pomorskiego. Z Nadarzyc ruszamy drogą asfaltową, a następnie drogą brukowaną przechodzącą w utwardzoną. Przechodzimy przez most na Piławie, wędrujemy lasem na południe, mając po prawej stronie wojskowe lotnisko polowe. Startujące z niego samoloty ćwiczą na położonym nieopodal poligonie lotniczym (zakaz wstępu). W okolicach naszej trasy znajdziemy także schrony bojowe Wału Pomorskiego. Po około 4 km dochodzimy do oficjalnego początku naszego szlaku w woj. zachodniopomorskim. Następnie dochodzimy do jeziora Dobre. Od jeziora szlak idzie pod górę do zniszczonego bunkra. Po drodze mijamy dobrze widoczne transzeje. To właśnie w tym miejscu doszło do przełamania Wału Pomorskiego, co upamiętnia głaz z pamiątkową tablicą – niestety, trochę trudno do niego dotrzeć (N53 24.705 E16 28.221).
Mijamy niewielkie jezioro Karpiowe i kierujemy się na południe, mając po lewej stronie jezioro Dobre. Duktem leśnym docieramy do skrzyżowania, na którym dochodzi do nas pieszy szlak czarny Iłowiec–Zdbice. Po 130 m dochodzimy do drogi łączącej Zdbice z miejscowością Golce.
Odcinek 2: Droga Zdbice-Golce węzeł szlaków – Wałcz rynek. Nawierzchnia: asfalt, beton, drogi utwardzone, drogi gruntowe.
Z węzła szlaków kierujemy się na południowy wschód drogą asfaltową, a potem drogami o dość dobrej nawierzchni do jeziora Zdbiczno. Wędrujemy lasem, mijamy zniszczony bunkier, za którym pomiędzy jeziorami Zdbiczno i Smolno jest miejsce odpoczynku. Nieopodal znajdują się kolejne dwa bunkry Wału Pomorskiego z zachowanymi transzejami oraz zaporami przeciwczołgowymi, tzw. „zębami smoka”. To słynny „Przesmyk Śmierci”. Szlak ostro skręca w prawo (prawie zawraca), potem prowadzi nas wzdłuż jeziora Smolno. Liczne bunkry i schrony bojowe świadczą, że przebiegała tędy linia obrony. Dochodzimy do węzła szlaków turystycznych. Tu dołącza szlak pieszy żółty Wałcz–Ostrowiec oraz rowerowe niebieski i zielony. Po około 1,5 km marszu wzdłuż jeziora Lubianka docieramy do rzeki Dobrzycy. Dalej wędrujemy w kierunku południowo-wschodnim i południowym mijając jeziora Ostrowieckie Duże i Karasiowe. Idziemy w stronę drogi krajowej nr 22, potem dochodzimy do kolejnego na naszej trasie węzła szlaków pieszych (czerwony, niebieski i zielony). Idziemy dawną linią kolei wąskotorowej, mijamy jezioro Chmiel Mały i Chmiel Duży. Z wysokiego nasypu roztaczają się widoki na spore skarpy z rozbitymi bunkrami. Za drugim jeziorem szlak skręca w prawo i dochodzimy do ul. Południowej w Wałczu. Po drodze mijamy Skansen Bojowy „Cegielnia” ze ścieżką dydaktyczną poprowadzoną po umocnieniach bojowych.
Dochodzimy do pl. Wolności, gdzie mieści się urząd miasta oraz neogotycki kościół pw. św. Mikołaja. Wałcz położony jest nad malowniczymi jeziorami Zamkowym i Raduń. Wzdłuż ich brzegów znajdziemy wiele ośrodków wodniackich i plaż. W Wałczu warto obejrzeć ratusz z 1890 r. (część średniowiecznego zespołu urbanistycznego), kościół św. Mikołaja z 1865 r., parafialną cerkiew prawosławną pw. Świętej Trójcy, dawną kaplicę ewangelicką z XIX w., kolegium pojezuickie, klasycystyczny dwór z początku XIX w. (obecnie Muzeum Ziemi Wałeckiej), szkołę znaną jako Ateny Wałeckie z 1805 r., cmentarze (ewangelicki, katolicki i wojenny), Muzeum Wału Pomorskiego i linowy most nad jeziorem Raduń, tzw. most Kłosowski.
Odcinek 3: Wałcz rynek – Tuczno węzeł szlaków. Nawierzchnia: asfalt, bruk, beton, drogi utwardzone, drogi gruntowe.
Od pl. Wolności szlak wychodzi z miasta drogą krajową nr 22 w kierunku na Człopę (południowy zachód). Początkowo ma wspólny przebieg z czarnym szlakiem pieszym do Magnetycznej Górki. Po minięciu cmentarza wojennego żołnierzy Armii Czerwonej i Wojska Polskiego, szlaki wiodą nad brzeg jeziora Raduń do mostu Kłosowskiego. Przechodzimy nim na drugą stronę jeziora i maszerujemy kilka kilometrów do jeziora Smolno Wielkie, a potem wzdłuż brzegów jeziora Bytyń Wielki do Nakielna. Warto dodać, że mijany ciąg jezior stanowi część trudnego szlaku kajakowego (Wałecka Pętla Kajakowa). W Nakielnie zobaczymy neogotycki kościół pw. św. Wawrzyńca z 1880 r. z małym cmentarzem oraz zabytkową gorzelnię ze spichrzem folwarcznym z II poł. XIX w., zabytkowy dom podcieniowy (nr 6) oraz przeszło stuletni park pałacowy.
Dalej wędrujemy leśnymi drogami i dochodzimy do rezerwatu przyrody „Bytyń Wielki”, a następnie do wsi Mączno w gminie Tuczno. Tu znajduje się zabytkowy park dworski z II poł. XIX w. Od Mączna idziemy drogą w kierunku zachodnim, a potem południowo-zachodnim. Po przejściu torów kolejowych łączących Wałcz z Kaliszem Pomorskim dochodzimy do Zdbowa. Przez wieś prowadzi ładnie wyremontowana zabytkowa droga brukowa. Na szczególną uwagę zasługuje kościół szachulcowy pw. św. Józefa z 1817 r. z zabytkowym wystrojem i przykościelny cmentarz z ciekawym mauzoleum rodziny Ree z połowy XIX w.
Następnie docieramy do Góry Wisielczej, gdzie znajduje się parking i miejsce odpoczynku. Odchodząc od szlaku w lewo, dojdziemy do grupy warownej „Góra Wisielcza”, najsilniejszej fortyfikacji ze wszystkich niemieckich umocnień Wału Pomorskiego. Miejsce to upodobały sobie nietoperze, tworząc jedno z największych w Polsce zimowisk, chronione jako rezerwat przyrody Strzaliny koło Tuczna.
Ruszamy dalej naszym szlakiem w kierunku Strzalin, gdzie na uwagę zasługuje ryglowy kościółek z XVII w. z cmentarzem przykościelnym. Dalej idziemy lasem i dochodzimy do jeziora Liptowskiego. Wędrujemy przy jego brzegu, mijając po drodze ośrodki wypoczynkowe, aż do miejskiej plaży w Tucznie. Potem wchodzimy na drogę asfaltową (ul. Staszica), którą maszerujemy w kierunku centrum. W Tucznie można spłynąć kajakiem rzeką Młynówką, zwiedzić Zamek Wedlów z XIV w. i kościół pw. Wniebowzięcia NMP z XV w., obejrzeć zabytkowy młyn wodny. Pomiędzy zamkiem a drogą krajową widoczne są pozostałości murów oraz rozbite bunkry Wału Pomorskiego. Na uwagę zasługują również cmentarze: choleryczny przy ul. Zamkowej, przykościelny oraz cmentarz komunalny z przełomu XIX i XX w, a także kapliczki słupowe z XVI i XIX w.
Odcinek 4: Tuczno węzeł szlaków - Człopa węzeł szlaków. Nawierzchnia: asfalt, bruk, drogi utwardzone, drogi gruntowe.
Z Tuczna wychodzimy drogą wojewódzką nr 177 (ul. Konopnickiej) w kierunku miejscowości Martew, wsi o średniowiecznych korzeniach. Na uwagę zasługuje w niej kościół pw. Matki Boskiej Różańcowej zbudowany w 1630 r. z tzw. muru pruskiego. Dalej szlak prowadzi w kierunku zachodnim do granicy Drawieńskiego Parku Narodowego. Po dojściu do jeziora Martew wędrujemy drogą wzdłuż jego brzegu i docieramy do parkingu leśnego „Drewniany Kamień” (obszar ochrony ścisłej „Sicienko”). Ruszamy drogą pożarową na zachód, mijamy kilka zniszczonych schronów bojowych i docieramy do jezior: Zdrada i Jamno. Maszerując ścieżką po skarpie tego drugiego widzimy liczne pozostałości umocnień ziemnych Wału Pomorskiego. Dochodzimy do mostu nad rzeką Płociczną koło Miradza. Tu znajduje się węzeł szlaków (początek/koniec pieszego niebieskiego do Drawna). Za mostkiem wędrujemy ścieżką po nasypie kanału Siecieńskiego równolegle do rzeki, a następnie jeziora Płociczno.
Dalej szlak prowadzi po terenach Drawieńskiego Parku Narodowego, omija jezioro Dubie i prowadzi do miejscowości Załom. Tu znajduje się wart uwagi zespół pałacowo-parkowy z przełomu XIX i XX w. z dworkiem i parkiem krajobrazowym. Ze wsi idziemy w kierunku wschodnim, dochodzimy do jeziora Załom i wędrujemy wzdłuż jego brzegu, a potem wzdłuż następnego jeziora - Kamień (Rybakówka). Następnie szlak przechodzi obok grodziska, przecina rzekę Cieszynkę (szlak kajakowy) i prowadzi do drogi krajowej nr 22 i Człopy. Ul. Kolejową kierujemy się do węzła szlaków, gdzie znajduje się koniec naszej trasy i szlaku żółtego, przechodzi też szlak pieszy zielony Tuczno-Żelichowo. W Człopie można przenocować w ośrodkach nad jeziorem Młyńskie Wielkie albo wynająć kajaki i spłynąć Cieszynką do Płocicznej. Miasto posiada ciekawą zabudowę z przełomu XIX i XX w. Jest tu zabytkowy cmentarz żydowski oraz zespół obiektów mostowych zlikwidowanej linii kolejowej Człopa-Wałcz. Warto zaplanować pobyt w mieście podczas większych imprez plenerowych, np. Dni Człopy czy corocznych imprez na orientację i typu adventure racing.
Warto zobaczyć